Det norske dialekt landskapet er stort og korleis ein pratar kan ofte forandra seg fort når ein flyttar til ein ny stad. Mæhlum & Røyneland (2012) fortel at lekfolk og spesielt personar frå den eldre generasjonen ser på at denne språklege forandringa eller forfallet skapar uro. Ein vil ikkje at eins dialekt skal døy ut! Eg har ein venn som kjem frå same stad som meg, og flytta ned til Kristiansand samtidig som meg, men etter å ha vært påverka av det lokale bymålet i Kristiansand nokon år, høyrte eg rask ein endring i korleis han prata med meg versus andre som ikkje kjem frå heimstaden vår. Då eg spurte han om dette var han ikkje klar over denne endringa. Endringa til kompisen min vart mest på tonefallet. Mæhlum & Røyneland (2012) argumenterer med at ein av grunnene til språkendringa kan vere at to ulike språklege variantar går i mot kvarandre, og dette kallas for målbryting. Ein person har ulike språklege variantar i repertoaret sitt, og det vekslar mellom kven ein pratar med eller kva for eit tema som det blir prata om (Mæhlum & Røyneland, 2012). Ein kan vel kanskje ikkje seie at vennen min er dialekt forvirra, men heller eit offer for målbrytinga som tek plass blant mange som flyttar til andre stader i landet. Det som var mest interessant var kor lite vennen min var klar over kor mykje hans dialekt forandra seg.
Litteraturliste:
- Mæhlum, B. & Røyneland, U. (2012). Det norske dialektlandskapet: Innføring i studiet av dialekter. Cappelen Damm Akademisk.
Det er pussig at du nemner tonfall som eit språktrekk som ein kan bli ‘utsett’ for ved flytting. Tradisjonelt har ein meint at tonefall (prosodi) er eit trekk som ikkje er så lett å ta opp i språket sitt når ein kjem i nye miljø. Ein har kanskje tenkt seg at det er for komplisert, for ofte handlar det om små variasjonar i millisekund for når tonen går opp eller ned i eit ord. Men tvert imot er det mange som opplever at folk dei kjenner, kan finne på å endre tonefallet sitt etter flytting, og det fortel du også om. Truleg er det rett, det du seier, det er berre så vanskeleg å beskrive, for me må helst ha tekniske måleapparat for å bevise det, og me må ha greie på frekvensar og anna. Ein gong sat eg og høyrde på ein kristiansandsk kjenning som snakka lenge og høgt med austegdsk tonefall, og eg trudde det var ein del av forteljinga hans, ei slags indirekte parodiering for å setje farge på forteljinga. Men det var noko som skurra, for det høvde ikkje å parodiere, og plutseleg kom eg i hug at at han snakka akkurat som kvinna han hadde vore gift med i 40 år.
Veldig interessant det du skriver om dialektforvirring og målbryting. Det har blitt en del språkendringer og spesielt er det mange som uroer seg over de yngre generasjonenes språk. Det er flere gang jeg har tatt meg selv i å endre dialekten ettersom hvem jeg snakker med. Opprinnelig er jeg fra Risør, der dialekten blant ungdommen har jevna seg ut med årene, men er fremdeles noe sørlandsk dialekt. Når sommergjestene fra Oslo-området ankommer byen så merker jeg at vi automatisk snakker penere med de enn hva vi vanligvis gjør. Det samme skjer om jeg kommer til Kristiansand eller andre sørlandsbyer og snakker med sørlendinger, der jeg automatisk snakker mer sørlandsk. Det er fascinerende hvordan dialekten kan endres ettersom hvem man snakker med eller hva temaet er, og ikke minst hvordan dialektene jevner seg ut blant yngre generasjoner.
Dette var interessant! Har opplevd akkurat det samme med min kompis da vi flyttet ned til Kristiansand for 5-6 år siden. Kompisen min kommer i fra Porsgrunn og har østlandsdialekt, men etter noen år kunne jeg ofte høre at han hadde lagt til seg det «kristiansandske» tonefallet. Det utgjorde til slutt en ganske pussig talemåte. Det lave tonefallet ble ofte byttet ut med det høye tonefallet som finnes her på Sørlandet, og dette kunne jeg ofte merke i slutten av setninger.